Тохсунньу 27 күнүгэр СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин кыраайы үөрэтэр пуонда салаата уонна «Айыы үөрэҕэ» түмсүү көҕүлээһиннэринэн Лазарь Андреевич Афанасьев-Тэрис «Олоҥхоҕо киһи анала» кинигэтин саҥа таһаарыытын сүрэхтэниитэ буолла, Айыы үөрэҕин сэҥээрээччилэр мустан кинигэ тула санааларын атастастылар.

Лазарь Афанасьев-Тэрис бу кинигэтэ урут кыракый брошюра быһыытынан тахса сылдьыбыт эбит буоллаҕына, бу саҥа кинигэҕэ барыта түмүллэн тахсыбыт. Кинигэҕэ ааптар олоҥхону киһи аналыгар сыһыаран ырытар, олоҥхо киһи удьуор өттүнэн чөл буоларыгар харыстыырга аналлаах айымньы эбит диэн түмүккэ кэлэр.

Тэрээһини Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин фольклор дьиэтин дириэктэрэ Анна Холмогорова тыл этэн арыйда, кини олус болҕомтолоохтук кинигэ тахсарыгар төһүү күүс буолбут дьонун биирдиилээн ааттаталаан туран махтал тылларын тириэртэ, ол иһигэр СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин кыраайы үөрэтэр пуонда салаатын үлэһиттэригэр, чуолаан салайаачы Лариса Иннокентьевна Кычкинаҕа кинигэ тахсарыгар төһүү күүс буолан бибилэтиэкэ пуондатыгар харалла сытар матырыйааллары буларга үлэлэспиттэрин, тэрээһиҥҥэ анаан кинигэ быыстапкатын тэрийбиттэрин бэлиэтээн эттэ. Маны таһынан Анна Андреевна Чакыр нэһилиэгин олоҕо, тутула Лазарь Афанасьев-Тэрис суруйбут Айыы үөрэҕэр олоҕурарын туһунан олус кэрэхсибиллээхтик кэпсээтэ.

ХИФУ культурологияҕа кафедратын доцена Галина Попова «Олоҥхоҕо киһи анала» кинигэ тула санаатын үллэһиннэ, кини бэлиэтээн этэринэн бу кинигэ “Олоҥхо диэн тугуй?” өйдөбүлү ыларга. Эдэр ыччакаа бу өйдөбүлү иҥэрэргэ, оҕону иитиигэ туттарга саамай табыгаастаах, тиийимтиэ кинигэ буоларын туһунан эттэ. «Аныгы эдэр ыччат, аныгы киһи олоҥхо диэн тугун өйдүүрүгэр аан маҥнай бу кинигэни ааҕыытттан саҕалыан наада, бу кинигэни ааҕан баран дойдутун олоҥхотуттан ааҕан саҕалаан бардаҕына дьэ олоҥхо диэн тыл өйдөбүлүн бүтүннүүтүн ылар. Атын дойдуларга баар эпос диэннэрэ бу норуоттар историяларын кэпсиир, ону сырдатар аналлаахтар, онтон биһиги олоҥхобут Аан дойду тутулун кэпсиир», - диэн эттэ.

Афанасий Николаев, устуоруйа билимин хандьыдаата, Афанасий Лазарев-Тэрис тарҕаппыт Айыы үөрэҕэ саха норуотугар сүҥкэн суолталааҕын тоһоҕолоон эттэ: «Мин 1990 сылларга студенныы сылдьан "Итэҕэл" конференцияҕа аан маҥнай Афанасий Лазаревы -Тэриһи көрбүтүм, ол кэннэ хаста даҕаны кэпсэтэн, үлэтин тула санаа атастаһан турдаахпын. Мин востоковед идэлээх буоларым быһыытынан, кинини үлэлэринэн, айымныларынан Конфуцийга маарыннатабын, тоҕо диэтэр кини олоҥхону дьиҥ былыргы саха итэҕэлин үөрэтэн, чинчийэн айыы үөрэҕин оҥорор. Кини ити үөрэҕэ Саха сиригэр киэҥник тэнийэн, дьон олоҕун салайтарар билиитэ буолан турар. Кинигэ дьоҕус эрээри олус дириҥ ис хоһоонноох», маны таһынан Афанасий Николаев Тэрис “Эллэй Боотур” айымньыта ситэри тахсыбатаҕын булан, ситэрэн бэччээккэ тахсара буоллар диэн баҕа санаатын эттэ.

Василий Илларионов, тыл билимин доктора, ХИФУ фольклор уонна культура кафедратын профессора Афанасий Лазарев – Тэрис аатын ааттаан кэлбит, сааланы тоҕуоруһа мустубут дьоҥҥо махтал тылын эттэ уонна үөлээннээҕин олоҕуттан, үлэтиттэн быһа тардан кэпсээтэ: «Тэрис - киэҥ билиилээх, ураты билиилээх-көрүүлээх, айылҕаттан айдарыылаах киһи, эдэр эрдэҕиттэн санаата далааһыннааҕынан, өйө-санаата олоруута уратытынан атыттартан чорбойор этэ. Кини архыыптан олох тахсыбат этэ, чахчы төрүт культураҕа туох суруллубутун барытын ааҕан үөрэппит киһи, олоҥхоҕо туох сурулулубутун ааҕан баран ону сөпкө анааран Айыы үөрэҕин суруйбута, бу кинигэни хас аахатаҕым аайы саҥаттан саҥа өйдөбүлү ылабын», - диэн санаатын үллэһиннэ.

Бу күн тэрээһиҥҥэ кэлбит дьон, Афанасий Лазарев – Тэриһи кытта алтыһан ааспыт үөлээннээхтэрэ кинини үтүө тылларынан ахтан санаан аастылар, «Олоҥхоҕо киһи анала» кинигэтэ хаттаан саҥа тыыннанан тахсыбыта саха киһитигэр олус суолталааҕын, Тэрис салалтатынан тэриллибит Айыы балаҕана олохторугар улахан уларыйыы киирэригэр көмө буолбутун дьоҥҥо-сэргэҕэ кэпсээн, санааларын үллэстэн олус сэргэх тэрээһин ааста.