Киэһээ айан

Киэһээ (киэһэ – бу сөптөөх барыйаана, ол эрээри ааптар суруйбутун эмиэ сөп дэнэр, онон ускуопкаҕа суруллубуту аллара эмиэ болҕойуҥ) буолла – күн дьааһыгырда, от-мас күлүгүрэн көстөр буолла. Ыраах Дьааҥылар төбөлөрүгэр күрэнэн эрэр күн уота, кыбыстыбыкка дылы, кылабаччыйа көтөн хаалла. Арҕаа халлаан улаҕата күрэнэн эрэр күнү гытта (кытта), кутаалаах уотунан кырбаһан, кыһыл солкону тиирэ тарпыт көрдүк (курдук), кытара буста.

Онон-манан, утуу-субуу уоттаах сулустар уһулута ойон таҕыстылар. Сындыыс уоттар, тыһы кылы сыыйа тардан кээспит (кэбиспит) курдук (көрдүк), сытыытык сыыйыллан сырыстылар.

Борук-сорук буулаан, бадыа-бүдүө баһыйан тиийэн кэллэ.

Арҕаа диэки хайа адаархай арҕаһа, аҕам киһи аргынньахтыы түһэн олорорун көрдүк (курдук), аргыый аҕай аастыйан түһэн барда. Илин диэки эҥэр хайа иҥнэккэй иэдэһэ, эмээхсин дьахтар энэлийэ туойа олорорун көрдүк (курдук), эҥээрийэ кэхтэн түстэ.

Кэтэх хайа кирбии таастара, кэтэспиккэ дылы кэри-куру буолан, кистэнэр анныгар киирдилэр. Күндү күөх халлаан, күрүҥ сылгы көтөгөйүн түүтүн көрдүк (курдук), күдэн хара күлүктэннэ.

Киһи санаата салыттар сай-күдүө тыыннаах, куйахата күүрэр күрүҥ хара дьүһүннээх, этэ салаһар эҥсэ-обот (иҥсэ) эркиннээх, эппит тыл энэлгэн тойук буолар иҥсэлээх киэһээбит элиэтээн тиийэн кэллэ. От-мас, улам-улам күлүгүрэн, чугаһаан, хойдон көстөр буолла. Аппа сир алыс элбээтэ, тэхтир эниэ дьэ дэлэйдэ.

Сыарҕаларбыт сыҥаахтарын тыаһа хайдах эрэ иҥсэлэнэн, энэлгэннэнэн иһиллэр буолла. Саҥарбыт саҥа саталанан сатараан барар сааскы дьыбар түстэ. Табаларбыт туйахтарын тыастара, сытыы анньыы көрдүк (курдук) чыыбырҕаан түһэн иһилиннэ. Иһиллээбиккэ дылы эҥсэлээх киэһэ буолла: кыра да саҥа сатараан иһиллэр, оччугуй да тыас дорҕооннонон барар имэҥнээх этигэн киэһэ кэллэ.

(210 тыллаах) Алтан Сарын. Тоҕус этиҥ тойуга, 162 с.